आयुर्वेद संसारको सबैभन्दा पुरानो प्राकृतिक चिकित्सा प्रणाली हो। यो विज्ञानले शारीरिक, मानसिक, र आत्मिक सन्तुलनलाई कायम राखेर दीर्घायु प्रदान गर्ने विश्वास राख्छ। प्राकृतिक जडीबुटी, स्वस्थ जीवनशैली, र ध्यानमार्फत रोगको उपचार तथा रोकथाम गर्न मद्दत गर्छ।
१. आयुर्वेद के हो?
आयुर्वेदिक चिकित्सा प्रणालीको आधार ‘त्रिदोष सिद्धान्त’ हो, जसअनुसार हरेक व्यक्तिको शरीरमा तीन प्रमुख ऊर्जा (दोष) हुन्छन्:
वात दोष (हावा र आकाश तत्व) – शरीरको हलचल, पाचन, र स्नायु प्रणालीलाई नियन्त्रण गर्छ।
पित्त दोष (अग्नि र जल तत्व) – पाचन शक्ति, तापमान सन्तुलन, र मानसिक स्थिरता दिन मद्दत गर्छ।
कफ दोष (जल र पृथ्वी तत्व) – शरीरको गहिरो पोषण, स्नेहन, र प्रतिरक्षा प्रणाली मजबुत बनाउँछ।
शरीरमा यी दोषहरूको असन्तुलन हुँदा नै रोग उत्पन्न हुन्छ। त्यसैले, आयुर्वेदले यी दोषलाई प्राकृतिक तरिकाले सन्तुलनमा राख्न सुझाव दिन्छ।
२. प्रमुख आयुर्वेदिक उत्पादनहरू र तिनको उपयोगिता
आयुर्वेदिक उत्पादनहरू पूर्ण रूपमा प्राकृतिक तत्वहरूबाट निर्मित हुन्छन्, जसले शरीरलाई कुनै नकारात्मक असर नगरी उपचार गर्छ।
आयुर्वेदिक तेलहरू
ब्राह्मी तेल – टाउको दुखाइ, तनाव, र अनिद्राको समस्या हटाउँछ।
नारायण तेल – जोर्नी दुखाइ, स्नायु कमजोरी, र शरीरको ऐंठन कम गर्छ।
कुमकुमादी तेल – अनुहारको सौन्दर्य बढाउने, चमकदार छाला बनाउन मद्दत गर्ने।
जडीबुटीजन्य चूर्ण (पाउडर)
त्रिफला चूर्ण – पाचन सुधार्ने, कब्जियत हटाउने, तथा शरीरलाई विषमुक्त गर्ने।
अश्वगन्धा चूर्ण – तनाव घटाउने, शारीरिक बल बढाउने, तथा रोगप्रतिरोधात्मक क्षमता सुधार्ने।
शतावरी चूर्ण – महिलाको प्रजनन स्वास्थ्य सुधार्ने, हर्मोन सन्तुलन कायम राख्ने।
आयुर्वेदिक कडा र रसहरू
गिलोय रस – रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउने, ज्वरो कम गर्ने, तथा मधुमेह नियन्त्रण गर्ने।
एलोवेरा रस – छालालाई चम्किलो बनाउने, पेट सफा गर्ने, तथा बाल झर्ने समस्याबाट बचाउने।
नीम रस – छालाको रोग, डन्डिफोर, तथा टोक्सिन सफा गर्न मद्दत गर्ने।
आयुर्वेदिक साबुन, क्रीम, र फेसप्याकहरू
नीम र तुलसी साबुन – छालालाई स्वस्थ बनाउने, फोहोर हटाउने, तथा कीटाणु नाश गर्ने।
चन्दन फेसप्याक – अनुहारलाई गोरो र चम्किलो बनाउने, नरम बनाउने।
हर्बल स्क्रब – छालाका मृत कोशिकाहरू हटाएर स्वस्थ चमक दिने।
३. किन आयुर्वेद अपनाउने?
कुनै साइड इफेक्ट हुँदैन – शुद्ध प्राकृतिक तत्व प्रयोग गरिन्छ।
दीर्घकालीन समाधान दिन्छ – रोगको जरा नै हटाउने काम गर्छ।
शरीरलाई सन्तुलित बनाउँछ – मानसिक, शारीरिक, र आध्यात्मिक रूपले स्वस्थ राख्छ।
प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउँछ – शरीरलाई रोगहरूसँग लड्न सक्षम बनाउँछ।
४. कसरी आफ्नो जीवनशैलीमा आयुर्वेद अपनाउने?
योग र ध्यान अभ्यास गर्ने।
ताजा र प्राकृतिक खाना खानुहोस्।
प्राकृतिक जडीबुटी र आयुर्वेदिक उत्पादहरू प्रयोग गर्ने।
राति छिट्टै सुत्ने र बिहान छिट्टै उठ्ने।
आयुर्वेद केवल उपचारको विधि मात्र होइन, यो स्वस्थ जीवन जिउने कला हो। यदि तपाईं प्राकृतिक रूपमा आफ्नो स्वास्थ्य सुधार्न चाहनुहुन्छ भने आयुर्वेदिक जीवनशैली अपनाउनुहोस्। नियमित रूपमा आयुर्वेदिक उत्पादहरू प्रयोग गरेमा शरीर र मन दुवै स्वस्थ र सन्तुलित रहन्छ।